Als mantelzorg omslaat in mishandeling

Mensen denken bij Veilig Thuis vaak aan kindermishandeling. Wat velen niet weten, is dat ook zorgen over ouderen bij ons worden gemeld. Ik blijf mij verbazen als ik lees over een man van een jaar of 80 die een forse klap heeft uitgedeeld aan zijn 78-jarige liefde. Maar de situaties zijn meestal nog veel schrijnender als je verder kijkt en de oplossingen ingewikkelder. Zo ook in de relatie van Jaap en Mini; dit dilemma zet me nog altijd aan het denken.

We kwamen thuis bij Jaap en Mini in hun mooie twee-onder-een-kapwoning. De inrichting was sinds de jaren 60 niet meer veranderd maar dat was niet het eerste wat mij opviel. Het was de geur, de doordringende geur van urine die zich in mijn neusgaten vastklemde, die direct mijn aandacht trok. Donkere vlekken in het tapijt verraadden waar de geur vandaan kwam. Jaap zat op de grond, wegens zijn incontinentie mocht hij van Mini niet meer op een van de stoelen zitten. Sterker nog, vanwege dit probleem mocht hij normaal gesproken helemaal niet meer in de woonkamer komen. Jaap was mager en zijn kleding was smoezelig.

Op elke vraag die wij Jaap stelden, gaf Mini antwoord. Het lukte niet om Jaap zelf te laten vertellen. Omdat Jaap en Mini het incontinentieprobleem niet het hoofd konden bieden, verbleef Jaap in de aangrenzende (niet geïsoleerde) garage. Op de grond lag een matras, daarnaast een volle po. Er was geen stromend water in de ruimte en er stond een schaal met etensresten, zonder bestek, op de grond. Bij het laten zien van zijn onderkomen zagen we ook nog eens meerdere blauwe plekken op zijn benen en armen en Jaap liep moeilijk.

We stelden meneer voor om tijdelijk ergens anders naartoe te gaan, maar beide echtelieden wilden dat niet. Mini wilde niet dat haar man elders zou verblijven en ook Jaap wilde niet weg bij zijn vrouw. Wij zagen een man in mensonterende omstandigheden. Jaap leek zich niet bewust van zijn ongezonde situatie.

We hebben na veel beraad besloten om aan de rechter toestemming te vragen om meneer gedwongen te laten opnemen. Dan zou hij aan te kunnen sterken, en konden professionals een beeld te krijgen van zijn medische en geestelijke situatie. Al snel bleek dat Jaap niets meer zelf kon.  Zelfstandig eten kon hij niet meer; Mini voerde hem al jaren. Hij bleek ook oude en niet-behandelde botbreuken te hebben. Jaap knapte lichamelijk zichtbaar op in het  verzorgingshuis.

Maar Jaap miste zijn vrouw, hij huilde en schreeuwde… Hij wilde niets liever dan weer naar huis. En ook Mini was intens verdrietig van het gemis van haar Jaap.

Hoe konden we Jaaps wens om weer thuis te wonen vervullen? We besloten een goed plan te maken met dagelijkse thuiszorg en begeleiding in huis. Daarbij hield Veilig Thuis nauw contact met de hulpverleners. Jaap en Mini waren blij en Jaap ging weer naar huis. 

Al snel stroomden de zorgen weer bij ons binnen. Mini deed vaak de deur niet open voor zorgmedewerkers die Jaap kwamen wassen, verzorgen of medische handelingen verrichten. Als ze wel binnen mochten komen, belemmerde Mini hen bij de zorg voor Jaap. De buren hoorden weer steeds meer geschreeuw en zagen Jaap weer in de garage op het oude matras op de grond liggen. Jaap vermagerde weer. Kortom, opnieuw maakten we ons grote zorgen en gingen we bij Jaap en Mini op bezoek. We besloten dat we moesten bespreken dat Jaap daar niet kon blijven, want dit kon toch niet zo? De emoties vlogen over tafel toen we dit bespraken. Mini zei te weten wat het beste was voor Jaap. En Jaap beaamde dat. Hij wilde niet terug naar het verzorgingstehuis. Hij wilde niet weg bij Mini. Hij riep en smeekte, hij wilde thuisblijven.

Wat mij het meeste bij is gebleven van deze casus is het gevoel dat wat ik ook deed, ik het niet goed zou doen. Het voelde aan als een onmogelijk dilemma. Als ik niets zou doen, zou Jaap weer in een koude garage op een vies matras zonder medische zorg zijn dagen slijten. Maar als ik hem (met toestemming van de rechter) weer naar een verzorgingstehuis zou brengen, zouden hij en Mini doodongelukkig worden. Wat zou jij hebben gedaan?