Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt dat 40 procent van de ouders die in een onveilige situatie zijn opgegroeid, hun eigen kinderen ook in onveilige situaties brengen: het patroon van geweld of verwaarlozing herhaalt zich. Lang niet altijd kopiëren zij het gedrag van hun eigen ouders. Er zijn ouders die zelf geslagen zijn en hun eigen kinderen verwaarlozen. Of moeders die als kind verwaarloosd en geslagen zijn, die een relatie met een gewelddadige partner krijgen, waardoor de mishandeling zich in hun eigen gezin voortzet. En over-beschermende ouders. Maar uit dat onderzoek blijkt dus ook dat het het merendeel van de ouders wél lukt het om hun kinderen veiligheid te bieden. Wat doen zij anders. Welke factoren spelen daarin een rol?
‘Als er nooit voor jou is gezorgd, is het lastig om voor een ander te zorgen,’ zegt Margreet Visser, als klinisch psycholoog verbonden aan het Kinder- en Jeugdtraumacentrum in Haarlem (KJTC|Kenter Jeugdhulp) en gespecialiseerd in langdurige trauma’s bij kindermishandeling. Ze spreekt bijvoorbeeld ouders die razend worden als hun kind van 2 zijn beker drinken omgooit. ‘“Dat doet hij om mij te pesten”,’ zeggen ze. ‘Ze weten niet dat zo’n klein kind dat niet expres doet.’
Eerst iets meer over de overdracht van mishandeling van generatie op generatie. Hoe werkt dat? Al sinds de jaren zestig wordt onderzoek gedaan naar intergenerationele overdracht van geweld, zoals het doorgeven van kindermishandeling in de wetenschap wordt genoemd. Een sluitende verklaring is er nog niet voor gevonden, maar waarschijnlijk speelt een combinatie van factoren een rol. Eén daarvan is dat ouders die als kind zijn mishandeld, nooit hebben geleerd wat goed ouderschap is. Ze hebben thuis niet meegekregen dat je een huilende baby moet troosten en geruststellen. Dat kinderen twee keer per dag hun tanden moeten poetsen. Of dat het belangrijk is om te vragen hoe het op school was.
Onverwerkte trauma’s
Danielle kwam terecht in een Blijf van mijn Lijf-huis, samen met haar twee kinderen. ‘Haar zoontje van 3 smeet met autootjes en sloeg zijn kleine broertje,’ vertelt Celia Oostermeijer. Ze is maatschappelijk werker bij Blijf Groep Alkmaar. Dat het jongetje agressief was, verbaasde haar niet. ‘Hij heeft meerdere malen gezien dat zijn vader zijn moeder op haar gezicht sloeg.’ Danielle is geen uitzondering. Oostermeijer; ‘Wij maken vaker mee dat ouders die zelf mishandeld zijn, hun eigen kinderen ook in onveilige situaties brengen.’
Oostermeijer kent bijvoorbeeld Laetitia, 25 jaar en moeder van twee meisjes van een half en 6 jaar oud. Ze was vanaf haar 17de in de ene na de andere gewelddadige relatie beland. Net als haar eigen moeder, jaren eerder. De vader van Laetitia’s jongste dochtertje sloeg haar het ziekenhuis in. Ze is als de dood dat hij haar baby wil ontvoeren. Oostermeijer: ‘Laetitia is overbeschermend naar haar kinderen. Haar oudste dochter houdt ze vaak weg van school en van onze kinderactiviteiten. De jongste mag niet naar de crèche: niemand mag in de buurt van haar baby komen. Laetitia’s angst is zo overheersend dat ze geen oog kan hebben voor wat haar kinderen nodig hebben om zich op een gezonde manier te ontwikkelen.’